Ja w pracy śmieję się praktycznie na każdych zajęciach. Mam to szczęście, że przynajmniej w połowie tego, co robię, śmiech jest jednym z ważniejszych elementów terapii. W drugiej połowie już nie jest tak kolorowo: kiedy ludzie przychodzą z poważnymi problemami wcale nie jest mi do śmiechu. Ale zdarza się, że śmiechoterapia ląduje w koszyku z zaleceniami po konsultacjach.

Śmiech według ajurwedy

Patrząc z perspektywy ajurwedy, śmiech (podobnie, zresztą, jak płacz) uznawany jest za jedną z najważniejszych metod samouzdrawiania. Śmiech leczy, gdy jest spontanicznym wyrazem błogości, ale są też specjalne terapie śmiechem. Błogość w świetle ajurwedy jest stanem niezachwianego wewnętrznego szczęścia, a śmiech może być zarówno jednym z jego przejawów, jak i motywów „dotarcia” do niego.

Błogość (ananda) jest cechą czystej świadomości, a w słynnej definicji zdrowia z ajurwedyjskiego tekstu Charaka Samhitå, zdrową osobę definiuje się jako osobę, której umysł jest pełen błogości. Błogość wynika ze stanu równowagi ciała i umysłu. Uczucie błogości, podobnie jak odżas, wspomaga układ odpornościowy i hormonalny oraz równoważy serce i umysł. A zatem, śmiech może być nie tylko wyrazem błogości, ale też terapią, która zbliża do tego stanu. Dzieje się tak, na przykład, w procesie „trawienia” emocji i wrażeń, który w ajurwedzie odgrywa ogromną rolę – właściwie taką samą, jaką dobre trawienie fizycznych substancji.

Odpowiedzialny za ten proces jest jeden z rodzajów agni – Manasika agni (ogień percepcji), pozwalający na przetwarzanie wrażeń zmysłowych. Spośród organów zmysłowych, manasika agni najbardziej związany jest z oczyma i zmysłem wzroku, a na poziomie subtelnym, skorelowany jest z mową, która w umyśle jest wewnętrznym głosem. Manasika agni „trawi” wrażenia zmysłowe i zamienia je w wyobrażenia. Podobnie jak w przypadku ognia trawienia, czyli wspomagania funkcjonowania enzymów trawiennych na poziomie fizycznym, możesz pracować także nad rozwojem innych rodzajów agni, również tych bardziej subtelnych.

Do poprawy „trawienia emocji” (za które odpowiedzialne jest manasika agni), przyczyniają się:

• zbalansowanie mentalnego agni poprzez odpowiednią ilość pobieranych wrażeń w stosunku do oddawanych z siebie ekspresji,
• praktyki medytacyjne zawierające utrzymywanie jednolitych wrażeń zmysłowych (np. płomień świecy),
• wizualizacje,
• praktyki dobrego śmiechu, śmiechoterapia –wykorzystanie śmiechu jako narzędzia ekspresji i rozładowania,
• praktyka z subtelnymi narzędziami pracy zmysłów: muzyką, kolorami, dźwiękami,
• koncentracja na własnym wnętrzu.

W Indiach na bazie sanskryckiej Dasharupa (kanony dramaturgii) wyróżnia się kilka rodzajów śmiechu, a także wskazuje na sytuacje i stany, w których ta praktyka jest zabroniona. Mamy więc uśmiech – smita, śmiech – hasita, głośny śmiech – vihasita, ciągły śmiech – upahasita, śmiech nieodpowiedni do czasu i miejsca – apahasita oraz śmiech nadmierny – atihasita. 

Śmiech powinien być odpowiedni do czasu i miejsca (czyli np. nie wolno śmiać się na smutnych uroczystościach i świętach; ja też nie mogę śmiać się z problemów ludzi itd.) i nie nazbyt uporczywy. Zabrania się śmiania podczas leżenia, w czasie ostatnich tygodni ciąży, po niedawno przebytych operacjach oraz przy hemoroidach, ciężkiej niewydolności płuc i przepuklinach.

W XX w. wykształciła się terapia śmiechem – Hasyayoga, inaczej “joga śmiechu” i polega na… wywoływaniu odruchu śmiechu. Instruktor przeprowadza specjalne ćwiczenia angażujące mięśnie twarzy i brzucha, wykorzystuje także proste techniki oddechowe jogi, pranajamy i relaksację.

Spontaniczny wybuch śmiechu

• złagodzenie istniejącego napięcia w niezręcznej sytuacji,
• odstresowanie, zminimalizowanie szkodliwego wpływu stresu na organizm – dzieje się tak dlatego, że śmiech obniża ciśnienie krwi, uaktywnia wydzielanie endorfin i hamuje produkcję adrenaliny i kortyzolu – hormonów odpowiedzialnych za postępowanie alarmowe w organizmie,
• dotlenienie organizmu – dzięki temu, że podczas śmiechu serce bije szybciej, poprawia się ukrwienie ciała, a oddech staje się głębszy – wdychasz nawet o litr powietrza więcej, mobilizując do pracy płuca! Ta mobilizacja może być intensywna nawet do tego stopnia, że wentylujesz te obszary płuc, do których powietrze dociera bardzo rzadko lub tylko w czasie intensywnego wysiłku fizycznego,
• ćwiczenie mięśni – śmiejąc się ćwiczysz nie tylko mięśnie brzucha i twarzy, ale także jeden z najważniejszych mięśni całego organizmu: przeponę. Śmiejąc się, uruchamiasz prawie kilkadziesiąt mięśni w całym ciele,
• poprawienie nastroju – podczas śmiechu Twój organizm wytwarza duże ilości endorfin, substancji znanych jako “hormony szczęścia”. Produkowane są one w mózgu oraz rdzeniu kręgowym i wpływają na świadomość, stan uczuć i odczuwanie bólu, a ich skład chemiczny podobny jest do morfiny. Odpowiadają za dobre samopoczucie i zadowolenie z siebie,
• zmniejszenie dolegliwości bólowych – związane jest to z redukcją wytwarzania kortyzolu oraz wytwarzanie działających podobnie do przeciwbólowej morfiny endorfin,
• poprawienie odporności – ma to przede wszystkim związek ze zmniejszeniem produkcji kortyzolu, który sprzyja odkładaniu lipidów i zmniejszeniu limfocytów we krwi (stres i hormony związane z reakcją stresową – kortykoidy mogą hamować działanie układu immunologicznego).

Jest jeszcze jedno ważne zadanie śmiechu – poprzez to, że jest „zakaźny” (bo szybko reagujesz uśmiechem, kiedy ktoś się do Ciebie uśmiecha) pozwala na wzajemną pomoc społeczną. Kiedy czujesz się przygnębiony, znalezienie przyjaciół, z którymi możesz się pośmiać, może pomóc Twojemu mózgowi wywołać własną reakcję na śmiech i sprzyja poczuciu bliskości – zarówno jedno, jak i drugie przyczyniają się do dobrego samopoczucia i budowania odporności!

Skorzystaj z ajurwedyjskich wskazówek na wprowadzenie większej ilości śmiechu do swojego życia:

• Czytaj zabawne książki, oglądaj komedie, żartuj z przyjaciółmi, słuchaj ulubionego komika lub oglądaj kabaret. Każdego dnia pozwól sobie na nieco „sterowanego” śmiechu.
• Dziel się śmiechem z przyjaciółmi. Spędzaj więcej czasu z ludźmi, którzy dobrze się bawią.
• Praktykuj jogę śmiechu.
• Pamiętaj, że życie jest zabawne. Umiejętność śmiania się z siebie sprawia, że jesteś atrakcyjna dla innych, lubiana w towarzystwie i może pomóc złagodzić Ci Twój własny stres. Skoncentruj się na odnajdywaniu śmiesznych chwil w ciągu dnia, a następnie dziel się nią z innymi.
• Śmiej się z ludźmi, a nie z nich – we wszystkim trzeba zachować umiar i zdrowy rozsądek. Nie obrażaj swoimi żartami innych.