W kontekście oczyszczonego i odżywionego ciała warto sięgnąć po dhatus. Dhatusamya to w ajurwedzie równowaga tkanek ciała (dhatus właśnie). Można powiedzieć, że stan równowagi dhatus jest niezbędny dla zachowania zdrowia i zapobiegania chorobom. Jest on zależny od różnych czynników związanych z pożywieniem, dietą i aktywnością, ogólnym stylem życia. W kolejnych dwóch wpisach postaram się wyjaśnić w miarę czytelnie co to są dhatus i do czego właściwie przydaje nam się wiedza o nich. Do czego prowadzi również nierównowaga w obrębie dhatus.
Czym jest Dhatusamya ?
Pierwszą i podstawową tkanką w rozumieniu ajurwedyjskim jest rasa dhatu. Według definicji zaczerpniętej z Charaka Samhita, rasa dhatu dosłownie oznacza „smak ciała” zawierający składniki odżywcze i esencje. Istnieją dwie formy rasa związane z fizjologią ciała. Ahara rasa to esencja pożywienia po pierwszym etapie trawienia w żołądku (jatharaagni – ogień trawienny który bierze udział w tym procesie). Drugą formą jest rasa dhatu uformowana już po tym, jak rasa dhatvagni oddziałuje na ahara rasę. Rasa pochodzi od rdzenia „rasau” – ruch. „Ponieważ płyn odżywczy nieustannie krąży w naszym ciele, jest znany jako rasa” (Samhita Sutra Stana 14/13).
Synonimy i wyrazy odnoszące się do rasa to:
– Adyadhatu (pierwsze dhatu) [A.Hr.Sutra Sthana 13/25]
– Aharaparinama dhatu (przekształcony z pożywienia) [Cha. Sa. Nidana Sthana 1/23]
– Prasada i Sara – synonimy rasa w kontekście ahara rasa.
Rasa dhatu powstaje z esencji pożywienia (ahara rasa). Spożyty pokarm rozpada się na dwie części: esencję lub część „użyteczną”, czyli tą, którą nasz organizm wykorzystuje (prasada) i odpady (kitta). i właśnie ta esencja jest przekształcana w „płyn odżywczy” czyli nasze omawiane rasa dhatu.
Na rasę dhatu oddziałuje dalej rasa dhatvagni. Dzieli się na dwie części: pierwsza część tworzy trwałą formę (sthayi rasa dhatu) do wykonywania fizjologicznych funkcji odżywiania i utrzymania ciała. Druga część zwana poshaka rasa jest przenoszona dalej i odżywia następne dhatu, czyli rakta – krew.
Podczas procesu metabolicznego ta rasa jest przekształcana w rakta dhatu przez działanie ranjaka pitta. Podczas tego procesu nabiera czerwonego koloru. Ten metabolizm odbywa się w yakrit (wątroba) i pliha (śledziona). [Nd. Sa. Sutra Stana 14/4]
Tyle tytułem formalnego wstępu. A teraz przekładając na nasze i po co nam to:)
Rasa to taka podstawa funkcjonowania i tworzenia się innych tkanek. Nazwałabym rasa dhatu po prostu „płynami ustrojowymi”. Jest związana z wodą, choć ma ma swoje własne kanały przepływu. Krąży jak limfa od serca po peryferie ciała; ma kilka podstawowych zadań min:
- odżywianie organizmu
- zapewnienie wzrostu i rozwoju (szczególnie u dzieci)
- stabilizacja i utrzymanie wszystkich dhatu (w średnim wieku)
- zapobieganie całkowitemu wyniszczeniu dhatu w czasie starości
Zapewnia też odpowiednie nawilżenie i wzmacnia struktury ciała. Odpowiada za sytość (tushti), generalne odżywianie ciała (preenana).
Czy rasa to to samo co limfa? Jest zdecydowanie szerszym pojęciem, ale limfę to pojęcie w sobie zawiera. Limfa zalicza się do rasa dhatu ale mleko matki też:)
Bez masy nie ma rzeźby, a bez rasa nie ma ani jednego ani drugiego:) Nadmierne spożywanie ciężkiego do strawienia, zimnego, tłustego jedzenia, przejadanie się a z drugiej strony niedożywienie i nadmierny stres psychiczny powodują deformację rasavaha srotas. A co za tym idzie osłabiają zdolność prawidłowego przepływu rasa.
W konsekwencji obserwujemy zastoje, obrzęki i inne symptomy niewydolności krążeniowej. To za sobą ciągnie zmiany ogólnoustrojowe i niedożywienie tkanek. Objawy zaburzeń rasa dhatu są podobne do odwodnienia, występują nudności, zaburzenia pracy serca, suchość w ustach, zmęczenie, pragnienie, utrata masy ciała itd.
Pamiętaj, że jakość rasa dhatu stanowi podstawę jakości pozostałych tkanek ciała, więc dbaj o to, by nie zanieczyścić kanałów jej przepływu i wzmacniać ją poprzez odpowiednie odżywianie oraz terapię rasajanami.
Słowo „Rakta” pochodzi od sanskryckiego rdzenia „ranj”, oznaczającego – farbować lub kolorować, wpływać lub poruszać, ekscytować/radować/czarować. Wedle definicji z Charaki płyn ustrojowy (rasa dhatu) po uzyskaniu „czerwonego” koloru jest określany jako „rakta” (krew) – już wiemy do czego odnosi się nazwa:) Jest wiele synonimów rakta dhatu, niektóre odnoszą się do czerwonej barwy (shonita lub lohita) inne do wypływu krwi/rany (kshataja/asra). W różnych kontekstach słowo rakta oznacza tkankę krwi (rakta dhatu), krew menstruacyjną (raja lub artava), komórkę jajową (shonita lub streebeeja), kolor czerwony, metale takie jak miedź, pobłażanie jakiejś namiętności lub pożądaniu
… a więc do wyboru do koloru. Rakra jest oczywiście gorąca i ma związek z agni.
Bardzo poważnie o rakta wypowiada się Suśruta, który twierdzi, że ludzkie ciało nie może egzystować bez rakta. To dhatu jest podstawą żywego ciała i nie ma możliwości żyć bez krwi. No chyba ma rację, prawda?;)
Energie wata, pitta i kapha są „odpowiedzialne” za stworzenie organizmu, ale to rakta go podtrzymuje przy życiu. Właściwie nawet dalej, Suśruta twierdzi, że sama rakta jest życiem! Nie ma się co dziwić, sam był wziętym chirurgiem, więc wiedział, że jak otworzy pacjenta i wyleje mu się krew to nie przeżyje:)
Rakta składa się głównie z żywiołu ognia, ma podobne cechy. Jest gorąca, lekka, sucha, twarda, niestabilna, szorstka, płynna, wyraźna, subtelna i ostra. Te cechy są bardzo podobne do energii pitta, która składa się głównie z ognia i odrobiny wody. Rakta odżywia Mamsa Dhatu – czyli mięśnie, nadaje blask skórze. W zasadzie nie odbiega w tym zadaniu od krwi jaką znamy w medycynie zachodniej. Łącznie z tym, że krąży w organizmie i dostarcza wszystkim składników. odżywczych do tkanek ciała (ajurwedyjskie dhatu).
Widzisz więc jak ważne jest to, by krew była wolna od toksyn. W Polsce mały cały arsenał ziół czyszczących krew z krwawnikiem na czele. Liść maliny, ziele bratka trójbarwnego, korzeń mniszka, kwiat jasnoty białej, korzeń łopianu liść brzozy to tylko niektóre z propozycji. Pamiętaj, że krew jest powiązana z energią pitta – podlega takim samym prawom.
Ciąg dalszy w kolejnym wpisie 🙂